Krzemień pasiasty - kamień optymizmu

Krzemień pasiasty, unikatowy gatunek kamienia spod Kielc wrócił do łask po czterech tysiącach lat zapomnienia. W czasach prehistorycznych służył do wyrobu narzędzi kamiennych. Później był niepotrzebnym, niepożądanym składnikiem skał wapiennych, utrudniającym pracę np. rzeźbiarzom. Traktowany jako odpad przy eksploatacji kamieniołomów, wykorzystywany był do utwardzania polnych dróg. Obecnie znów jest ważnym surowcem docenianym przez jubilerów oraz nabywców. Na Zachodzie okrzyknięto go polskim diamentem. Zaczęto mówić o nim szczególnie głośno, gdy wykonaną z niego biżuterię zaczęły nosić zachodnie gwiazdy (Victoria Beckham, Robbie Williams, Boy George).
Krzemień pasiasty został na nowo przywrócony światu przez Cezarego Łutowicza, jubilera z Sandomierza. Pierwsze projekty z jego użyciem powstały w 1972 roku. Później przyszedł czas na wystawy indywidualne w Polsce i zagranicą. Wreszcie biżuterię z udziałem krzemienia pasiastego zauważył dyrektor Muzeum Sztuki Złotniczej w Kazimierzu nad Wisłą, Jerzy Żurawski. Zaproponował całoroczną wystawę prac. Niebawem trafiła ona do Monachium i Wiednia. Wszędzie wzbudzał zachwyt. Zainteresowali się nim Austriacy oraz Niemcy, stosując go w biżuterii.
Złoża krzemienia pasiastego stwierdzono dotychczas tylko w jednym miejscu na kuli ziemskiej, we wschodniej części województwa świętokrzyskiego (rejon Ożarowa, okolice Iłży i Krzemionek koło Ostrowca Świętokrzyskiego). Powstały w mezozoiku, pod koniec jury, od 159,4 mln do 154,1 mln lat temu, czyli w okresie, kiedy żyły jeszcze dinozaury.
Krzemień pasiasty występuje w dwóch ławicach na różnej głębokości uzależnionej od upadu warstw skał wapiennych. Tworzy konkrecje o wielkości od jaja gołębiego i płaskich placków do bulastych „bochnów” i kilkumetrowej długości nieforemnych płaskurów. Znaczna część konkrecji jest nieco zdefektowana spękaniami powstałymi wskutek ruchów tektonicznych górotworu.
Spośród wielu hipotez odnoszących się do genezy i mechanizmów tworzenia się krzemienia najbardziej prawdopodobna mówi, że powstał on w wyniku wymarcia olbrzymich kolonii gąbek morskich, jakie rozwijały się w morzu jurajskim. Przy rozkładzie szczątków organicznych uwolniła się krzemionka, układając się koncentrycznie wokół jąder krystalizacji. Stąd jego konkrecje, otoczone wapienną otoczką kryją ciekawe wnętrza, usłojeniem przypominające wzburzoną wodę lub pustynne diuny. Przełamany krzemień odkrywa płaszczyzny z wyraźnie zaznaczonymi pierścieniami bieli, czerni, szarości, beżu i brązu. Każda bryła ma inny kształt i rysunek pasów.

Fot. Cezary Łutowicz